Συνάντηση Ελληνισμού – Χριστιανισμού

Ό,τι θεός ή μη θεός ή το μέσον

τι είναι θεός, τι μη θεός και τι είναι ανάμεσά τους;

Ευριπίδης, Βάκχες

Μετά την καταδίωξη από το ιουδαϊκό ιερατείο και τους διωγμούς από την ρωμαϊκή εξουσία, η Εκκλησία πορεύεται το δρόμο της στο νέο πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον της εποχής μετά τον Μεγάλο Κωνσταντίνο. Στο πεδίο αυτό συναντάται με τον ελληνικό πολιτισμό και την αρχαία θρησκεία, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί  και εξαπλωθεί στον ελληνορωμαϊκό κόσμο του 4ου αιώνα.

Κοινός τόπος συνάντησης είναι η ελληνική γλώσσα, ως Κοινή γλώσσα  των λαών της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής από την Εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι Μεγάλοι Πατέρες της εποχής αξιοποιούν τις φιλοσοφικές έννοιες των Ελλήνων στοχαστών, χωρίς να προσλαμβάνουν το θρησκευτικό υπόβαθρο της φιλοσοφίας τους.

Οι αρχαιολάτρες φιλόσοφοι και οι στοχαστές, απ’ την άλλη, αντιμετωπίζουν με περιφρόνηση τη νέα πίστη, η οποία ωστόσο ολοένα και περισσότερο κερδίζει έδαφος όχι μόνο ανάμεσα στους απλούς ανθρώπους αλλά και στους μορφωμένους και ευγενείς της εποχής.

Στην Αθήνα, την πόλη των φιλοσόφων, συναντώνται ως φοιτητές δύο εμβληματικές μορφές αυτής της περιόδου, ο Ελληνολάτρης πρίγκιπας και μετέπειτα αυτοκράτορας Ιουλιανός και ο Βασίλειος, αργότερα επίσκοπος Καισαρείας και μέγας θεολόγος, μαζί με τον αδερφικό του φίλο Γρηγόριο Θεολόγο.

Ο Βασίλειος, μαζί με τον Γρηγόριο τον Θεολόγο, θα αντιταχθεί στην προσπάθεια του Ιουλιανού να επαναφέρει την παλιά θρησκεία, ως μέσο για την ανανέωση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η πραγματικότητα θα αποδείξει ότι οι εποχές είχαν αλλάξει και ο σύντομος βίος του Ιουλιανού θα αφήσει την προσπάθεια του για επαναφορά της αρχαίας θρησκείας μετέωρη.
Η Ιστορία θα δικαιώσει τον Μέγα Βασίλειο, ο οποίος με την περίφημη επιστολή του ΠΡOΣ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ, διαχωρίζει την ελληνική παιδεία από την αρχαία θρησκεία, ανοίγοντας τον δρόμο για την πολύ γόνιμη συνάντηση Χριστιανισμού-Ελληνισμού.

Όσοι στα συγγράμματα των αρχαίων Ελλήνων δεν αναζητούν μονάχα την ηδύτητα και την χάρη του λόγου μπορούν να αποκομίσουν και κάποια ωφέλεια για την ψυχή. Και όπως κόβοντας το τριαντάφυλλο, αποφεύγουμε τα αγκάθια της τριανταφυλλιάς, έτσι και από τα κείμενα αυτά θα πάρουμε ό,τι είναι χρήσιμο και θα προφυλάξουμε τον εαυτό μας από ό,τι είναι επιζήμιο.

                                                Απόσπασμα από την επιστολή προς νέους, Μέγας Βασίλειος

Τα γυρίσματα της σειράς πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα (Αστυπάλαια, Μακεδονία, Ήπειρος, Μετέωρα, Αίγινα, Λουτράκι, Θήβα, Μήλος, Κως, κ.α), την Τουρκία (Κωνσταντινούπολη, Καππαδοκία, Αντιόχεια, Μυρσίνη κ.α.), την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Σκωτία, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τη Συρία.

Στο επεισόδιο ακούστηκαν αποσπάσματα από:

Ευριπίδης, Ιππόλυτος

Ευριπίδης, Ελένη

Όμηρος, Ιλιάδα

Ιουλιανός, Μισοπώγων

Μέγας Βασίλειος, Λόγοι, Επιστολές

Κ. Π. Καβάφης, Στα περίχωρα της Αντιόχειας

Μέγας Βασίλειος, Ομιλία εις το ρητόν του κατά Λουκάν Ευαγγελίου “καθελώ μου τας

αποθήκας και μείζονας οικοδομήσω” και Περί πλεονεξίας, 7

Μέγας Βασίλειος, Απόσπασμα από την Επιστολή Προς Νέους

Μέγας Βασίλειος, Επιστολή στον Ιουλιανό

Μέγας Βασίλειος, Ασκητικές Διατάξεις

Σκηνοθεσία: Μαρία Χατζημιχάλη-Παπαλιού

Μοντάζ: Γιάννης Τσιτσόπουλος

Σενάριο: Λένα Βουδούρη

Διεύθυνση Φωτογραφίας: Βαγγέλης Κουλίνος

Πρωτότυπη μουσική: Μάριος Αριστόπουλος

Αφήγηση: Κώστας Καστανάς

Έρευνα:

Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών πατέρας Γεώργιος Μεταλληνός

Ιόλη Καλαβρέζου, Dumbarton Oaks Καθηγήτρια της Ιστορίας της Βυζαντινής Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Harvard, Η.Π.Α.

Κωνσταντίνος Γανωτής, Φιλόλογος

Μαρίνα Κολοβοπούλου, Λέκτορας Ιστορίας Δογμάτων, Τμήμα Θεολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Νίκος Ξιώνης, Λέκτορας Δογματικής, Τμήμα Θεολογίας

Κωνσταντίνος Κορναράκης, Επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Αδριάνα Ζέππου, Θεολόγος

Γιώργος Τσούπρας, Θεολόγος

Συμμετείχαν:

Κωνσταντίνος Γανωτής, Φιλόλογος

Μαρίνα Κολοβοπούλου, Λέκτορας Ιστορίας Δογμάτων, Τμήμα Θεολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Νίκος Ξιώνης, Λέκτορας Δογματικής, Τμήμα Θεολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών